Στις 24 Νοεμβρίου 1826 οι άνδρες του Καραϊσκάκη πετυχαίνουν μια καθοριστική νίκη στην Αράχωβα όπου με ελάχιστες απώλειες από πλευράς Ελλήνων αποδεκατίζεται σχεδόν όλη η εχθρική δύναμη. Η νίκη, αποτέλεσμα εν πολλοίς της στρατιωτικής ευφυίας του «Γιου της Καλογριάς», θα αναζωπύρωνε την επανάσταση στη Ρούμελη που είχε έρθει σε δύσκολη θέση λόγω της δράσης του Κιουταχή.
Το δεύτερο μισό του 1826 η πίεση των Τούρκων προς τους ελληνικές θέσεις στη Στερεά κορυφώθηκε με την πολιορκία των Αθηνών. Ο Καραϊσκάκης, που στο μεταξύ είχε αναλάβει το γενικό στρατιωτικό πρόσταγμα, επέδειξε ξεχωριστές αρετές και πέτυχε καίρια πλήγματα στους Τούρκους. Η σημαντικότερη επιτυχία του ήταν η μάχη της Αράχωβας όπου, αφού πρώτα κατάφερε να παρασύρει τούρκικες δυνάμεις μακριά από τις βάσεις τους, τις εξολόθρευσε.
Ο Καραϊσκάκης για να χαλαρώσει τον κλοιό των Τούρκων στην Αθήνα εφάρμοσε τακτικές αντιπερισπασμού με χτυπήματα στα μετόπισθεν και στις γραμμές ανεφοδιασμού. Σε αυτό το πλαίσιο διεξήγαγε επιχειρήσεις στην ορεινή Βοιωτία και κατέλαβε την Αράχωβα. Όταν οι Τούρκοι έμαθαν για την παρουσία του εκεί έστειλαν από την Λιβαδειά τον Μουστάμπεη με 2.000 επίλεκτους Τουρκαλβανούς και 200 ιππείς για να τον εκδιώξουν. Ο Καραϊσκάκης εφαρμόζοντας με μαεστρία τεχνικές ανορθόδοξου πολέμου κατάφερε να αντιστρέψει τους ρόλους και να αποκόψει τελείως τις τουρκικές δυνάμεις που, λόγω και της βαρυχειμωνιάς, δεν μπορούσαν να σταθούν για πολύ στον ορεινό Παρνασσό.
Μην έχοντας άλλη επιλογή οι Τούρκοι πρότειναν να παραδοθούν αλλά ο Καραϊσκάκης πέρα από τα όπλα τους ζήτησε και την παράδοση των Σαλώνων, της σημερινής Άμφισσας, και της Λειβαδιάς. Ο Μουστάμπεης αρνήθηκε και η σύγκρουση ήταν πια αναπόφευκτη παρ’ όλο που εξασθενημένοι Τούρκοι μπορούσαν να ελπίζουν μόνο σε ένα θαύμα. Έτσι, όταν έγιναν αντιληπτές οι κινήσεις τους ξέσπασε μια άγρια μάχη από την οποία ελάχιστοι Τούρκοι γλίτωσαν. Είναι χαρακτηριστικό πως η μάχη διεξήχθη κυρίως με γιαταγάνια και σπαθιά, καθώς το χιόνι και η παγωνιά είχε αχρηστεύσει τα καριοφίλια.
Την επομένη της νίκης ο Καραϊσκάκης έστησε σε λόφο που ήταν ορατός από το Μαντείο των Δελφών ένα μακάβριο μνημείο αποτελούμενο από 300 κεφάλια νεκρών Τούρκων που έφερε την επιγραφή: «Τρόπαιον των Ελλήνων κατά των βαρβάρων Οθωμανών ανεγερθέν κατά το 1826 έτος Νοεμβρίου 24· Εν Αράχωβα».
Την ίδια στιγμή φρόντισε να ενημερώσει την κυβέρνηση, που τότε έδρευε στην Αίγινα, για το θρίαμβο του με επιστολή στην οποία αναφέρονταν όλοι οι οπλαρχηγοί που έλαβαν μέρος στη μάχη. Αυτή η επιστολή μάλιστα διεσώθη από τον αγωνιστή και μετέπειτα συγγραφέα και πολιτικό Νικόλα Σπηλιάδη.
Η νίκη στην Αράχωβα δεν αναπτέρωσε απλά το ηθικό των Ελλήνων. Τους έδωσε και πολύτιμο χρόνο τον οποίο ο Καραϊσκάκης εκμεταλλεύτηκε για να αναδιοργανώσει τις ελληνικές δυνάμεις ενόψει της αποφασιστικής σύγκρουσης για την κυριαρχία στη Ρούμελη.
«Η Μάχη της Αράχωβας». Έγχρωμη απόδοση της λιθογραφίας του Πέτερ Φον Ες. Δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Μόναχο.
Επιμέλεια
Γιώργος Ρήγας, μέλος της Ερευνητικής Ομάδας «ΚΑΛΑΜΑΤΑ 1821 – Δρόμοι Ελευθερίας».