Στις 20 Μαΐου του 1825 λαμβάνει χώρα η μάχη στο Μανιάκι όπου πρωτοστατεί και θυσιάζεται o αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος, Υπουργός των Εσωτερικών, γνωστότερος ως Παπαφλέσσας. Το Μανιάκι αποτελεί την πρώτη σοβαρή προσπάθεια ανάσχεσης του Ιμπραήμ. Καίτοι η μάχη σύμφωνα με τη ψυχρή στρατιωτική λογική χάθηκε, εντούτοις η ψυχωμένη αντίσταση του Παπαφλέσσα ξύπνησε μνήμες Θερμοπύλων συμβάλλοντας έτσι στην ανασύνταξη των ελληνικών δυνάμεων που έμελλε για τα επόμενα δύο χρόνια να εμπλακούν σε ένα σκληρό πόλεμο φθοράς απέναντι στον Ιμπραήμ.
Ο Παπαφλέσσας γεννήθηκε στην Πολιανή της Μεσσηνίας. Από μικρός έδειξε οξυδέρκεια και τόλμη. Σε ένα κόσμο όπου πρακτικά μόνο ο κλήρος προσέφερε ευκαιρίες για ανέλιξη ανεξαρτήτως καταγωγής, μόνο παράλογο δεν ήταν που ο Γιώργος Δικαίος αποφάσισε να ακολουθήσει το δρόμο της ιεροσύνης παίρνοντας το όνομα Γρηγόριος. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1818 στην Κωνσταντινούπολη και γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα από τους πιο αποτελεσματικούς απόστολους της. Στα τέλη του 1820 ο επονομαζόμενος «Μπουρλοτιέρης των Ψυχών» επιστρέφει στο Μοριά όπου θα επιδοθεί στην προετοιμασία του ξεσηκωμού.
Με την επικράτηση της επανάστασης στην Πελοπόννησο οι φιλοδοξίες του γίνονται περισσότερο εμφανείς καθώς συμμετέχει ενεργά στις πολιτικές αντιπαραθέσεις που οδηγούν σε ανοικτή εμφύλια σύγκρουση. Ο Παπαφλέσσας στοιχίζεται πίσω από την παράταξη του Κουντουριώτη που φυλακίζει τον Κολοκοτρώνη. Ο ερχομός του Ιμπραήμ ωστόσο αφυπνίζει τον παλιό αγωνιστή που σπεύδει όχι μόνο να εισηγηθεί χορήγηση αμνηστίας στον Κολοκοτρώνη, αλλά και θέτει εαυτόν επικεφαλής της δύναμης που θα αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ.
Ο ευγενής πόθος του Παπαφλέσσα ήταν να συγκεντρώσει 10.000 άνδρες για να αντιπαρατεθεί με αξιώσεις στον Ιμπραήμ. Μια ενδεχόμενη νίκη θα προίκιζε τον Παπαφλέσσα με πολιτικό κεφάλαιο ικανό να τον φέρει στην κορυφή της επόμενης επαναστατικής κυβέρνησης. Λαμβάνοντας υπόψη τον χαρακτήρα του Μεσσήνιου αρχιμανδρίτη, η υπόθεση ότι εκεί αποσκοπούσε ο Παπαφλέσσας μοιάζει αρκετά βάσιμη. Αλλά τα γεγονότα έδειξαν με τον πιο τραγικό τρόπο ότι η πρωτοβουλία του κάθε άλλο παρά όχημα προώθησης πολιτικών φιλοδοξιών ήταν.
Ο αρχιμανδρίτης από την Πολιανή μετά βίας κατάφερε να συγκεντρώσει 1.300 άνδρες. Παρά τις παραινέσεις άλλων αγωνιστών να αποφύγει τη μάχη, εκείνος στις 19 Μάιου στρατοπεδεύει στο Μανιάκι και πίσω από πρόχειρες οχυρώσεις ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει έναν από κάθε άποψη υπέρτερο στρατό. Στη θέα του εχθρού περίπου 1.000 άνδρες της ελληνικής δύναμης τρέπονται σε φυγή. Ο Παπαφλέσσας όμως όχι μόνο παραμένει, αλλά μαζί με τους εναπομείναντες συμπολεμιστές γράφει ιστορία. Συγκεκριμένα η ελληνική δύναμη κρατά τις θέσεις της για περισσότερο από 8 ώρες προκαλώντας εκτεταμένες απώλειες στις τάξεις των Τουρκο-Αιγυπτίων. Η αντίσταση κάμπτεται μόνο μετά από γενική έφοδο στην οποία σκοτώνονται σχεδόν όλοι οι αμυνόμενοι, του επικεφαλής τους συμπεριλαμβανομένου. Ο Ιμπραήμ, αναγνωρίζοντας την αξία του αντιπάλου του, διατάζει μετά τη μάχη να του φέρουν το άψυχο σώμα του Παπαφλέσσα το οποίο στη συνέχεια ασπάζεται.
Με τη νίκη στο Μανιάκι ανοίγει για τον Ιμπραήμ ο δρόμος για την Καλαμάτα την οποία καταλαμβάνει και πυρπολεί. Ο Παπαφλέσσας μπορεί να μην κατάφερε να ανακόψει τον Ιμπραήμ αλλά η θυσία του έπιασε τόπο γιατί αφενός έδειξε ότι ο εχθρός δεν ήταν άτρωτος και αφετέρου προκάλεσε αίσθηση στην Ευρώπη ευαισθητοποιώντας τους εκεί φιλελληνικούς κύκλους.
«Το Φίλημα». Ελαιογραφία του Ανδρέα Γεωργιάδη, (1960).
Επιμέλεια
Γιώργος Ρήγας, μέλος της Ερευνητικής Ομάδας «ΚΑΛΑΜΑΤΑ 1821 – Δρόμοι Ελευθερίας»