Στις 26 Ιουλίου του 1822 ο στρατός του Δράμαλη εισέρχεται στα Δερβενάκια όπου κυριολεκτικά θα αποδεκατιστεί από τους ακροβολισμένους άνδρες του Κολοκοτρώνη. Η νίκη στα Δερβενάκια, κατά γενική ομολογία η κορυφαία στιγμή στον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία τους, όχι μόνο εδραιώνει την επανάσταση αλλά δημιουργεί και ένα τετελεσμένο που θα βαρύνει στις μετέπειτα αποφάσεις των ευρωπαϊκών αρχών.

Για να κατανοηθεί το μέγεθος του κατορθώματος οφείλει να γίνει αντιληπτό το εύρος της πρόκλησης που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο Γέρος του Μοριά. Ο Δράμαλης κινήθηκε με ένα πολυάριθμο στρατό προς την Πελοπόννησο για να καταστείλει ότι η Υψηλή Πύλη αναγνώριζε ως «Χαϊνί Ζορμπαλίκ», δηλαδή προδοτική αποστασία. Οι δυνάμεις του Δράμαλη προκάλεσαν τέτοιο δέος στους Έλληνες που πρακτικά κατέλαβε την Κόρινθο ατουφέκιστος. Ο Κολοκοτρώνης λοιπόν δεν έπρεπε απλά να καταστρώσει ένα αποτελεσματικό σχέδιο απέναντι του, αλλά και να βρει τρόπο να το επιβάλει στους υπόλοιπους καπεταναίους. Με ένα συνδυασμό πειθούς και απειλών κατάφερε να συγκεντρώσει κάποιες δυνάμεις και άρχισε να εφαρμόζει το σχέδιο της καμένης γης που είχαν χρησιμοποιήσει οι Ρώσοι πριν λίγα χρόνια εναντίον του Ναπολέοντα.

Ο υπερόπτης Δράμαλης έπεσε την παγίδα και κινήθηκε προς το Άργος. Με το μεγαλύτερο μέρος της αργολικής πεδιάδας καμένο η στρατιά του Δράμαλη κατανάλωσε τα διαθέσιμα εφόδια σε ελάχιστες μέρες. Με την έλλειψη τροφίμων και νερού οι αριθμοί στο ασκέρι του Δράμαλη μετατράπηκαν μονομιάς από πλεονέκτημα σε μειονέκτημα. Για τον Τούρκο στρατηγό δεν έμενε άλλη επιλογή από το είτε να γυρίσει στην Κόρινθο, είτε να κατευθυνθεί προς την Τριπολιτσά. Μπορεί ο Κολοκοτρώνης να είχε στριμώξει τον Δράμαλη αλλά αυτό δε σήμαινε ότι μπορούσε να τον χτυπήσει οπουδήποτε. Αντίθετα έπρεπε να επιλέξει ένα χώρο όπου η αριθμητική υπεροχή των Τούρκων δεν θα έπαιζε κανένα ρόλο. Αλλά για να γίνει αυτό έπρεπε να ξέρει πως θα κινηθεί η τουρκική δύναμη.

Ο Δράμαλης, που με τη σειρά του ήθελε να αποφύγει ενέδρες, έστειλε έναν απεσταλμένο στο ελληνικό στρατόπεδο δήθεν για διαπραγματεύσεις. Εκεί ο ελληνικής καταγωγής απεσταλμένος των Τούρκων Παναγιώτης Μανούσος σε μια εικονική κρίση συνείδησης αποκάλυψε στον Κολοκοτρώνη πως ο Δράμαλης σκόπευε να κινηθεί προς την Τρίπολη. Ο Γέρος του Μοριά, αντιλαμβανόμενος το τέχνασμα, ευχαρίστησε τον Μανούσο και έδωσε εντολή στους άνδρες του να πιάσουν τα Δερβενάκια από τα οποία θα έπρεπε να περάσει το τουρκικό ασκέρι στο δρόμο του για την Κόρινθο. Στις 26 Ιουλίου του 1822 οι Τούρκοι φάνηκαν στα Δερβενάκια. Λίγο αργότερα αντήχησε το πρώτο καριοφίλι δίνοντας το έναυσμα για την επονομαζόμενη «νίλα», δηλαδή καταστροφή, του Δράμαλη. Στη μάχη διακρίθηκε όσο κανείς άλλος ο Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστότερος ως Νικηταράς.

Ο Δράμαλης με ότι απέμεινε από το στρατό του κατέφυγε στην Κόρινθο όπου πέθανε πολιορκημένος τον Οκτώβριο. Η επανάσταση στο Μοριά έμοιαζε πιο κραταιά από ποτέ αλλά καθώς οι Έλληνες έμειναν αντιμέτωποι με τους εαυτούς τους μια καινούργια πιο σοβαρή πρόκληση διαφάνηκε στον ορίζοντα, αυτή που χαρακτηριστικά περιγράφει ο Διονύσιος Σολωμός στην 144η στροφή του Ύμνου προς την Ελευθερία.

«Η Διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή καθενός χαμογελάει, πάρ’ το, λέγοντας, και συ».

«Η Μάχη στα Στενά των Δερβενακίων», Ελαιογραφία του Θεόδωρου Βρυζάκη (19ος αιώνας). Εθνική Πινακοθήκη – Παράρτημα Ναυπλίου.

Επιμέλεια

Γιώργος Ρήγας, μέλος της Ερευνητικής Ομάδας «ΚΑΛΑΜΑΤΑ 1821 – Δρόμοι Ελευθερίας».