Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο του Μοριά, η Τριπολιτσά, μετά από πολύμηνη πολιορκία πέφτει στα χέρια των Ελλήνων. Η άλωση της πόλης θα σφραγίσει την επιτυχή έναρξη του ξεσηκωμού θέτοντας όλη σχεδόν την Πελοπόννησο υπό ελληνικό έλεγχο.
Μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας υπήρχε διχογνωμία στο ελληνικό στρατόπεδο ως προς τα επόμενα βήματα του αγώνα. Άλλοι πρότειναν την προσβολή περιφερειακών κάστρων και άλλοι, όπως ο Κολοκοτρώνης, την επίθεση στην Τριπολιτσά όπου ήταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι Τούρκοι. Ο Γέρος του Μοριά, ειδικά μετά τη νίκη στο Βαλτέτσι, κατάφερε να επιβληθεί. Έτσι, από κοινού με τους Αναγνωσταρά, Γιατράκο και Μαυρομιχάλη πολιόρκησε την πόλη στις αρχές Ιουνίου. Λίγο αργότερα ενώθηκε μαζί τους και ο Δημήτριος Υψηλάντης.
Η πολιορκία ήταν σκληρή και χάρη στην στρατηγική ευφυία του Κολοκοτρώνη ο κλοιός για τους εγκλωβισμένους στην πόλη Τούρκους έσφιγγε συνεχώς. Μετά την επονομαζόμενη μάχη της Γράνας τον Αύγουστο του 1821, όπου οι Έλληνες κατατρόπωσαν τα έφιππα τούρκικα αποσπάσματα που επιχείρησαν να φέρουν προμήθειες στην πόλη, έγινε σαφές πως η πτώση της Τριπόλιτσας ήταν αναπόφευκτη.
Βλέποντας την κατάσταση Τούρκοι και Έλληνες ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την παράδοση της πόλης. Το αντικείμενο των συνομιλιών ήταν τα λύτρα που θα πλήρωναν οι πολιορκημένοι για την ασφαλή διαφυγή τους καθώς και τι εγγυήσεις θα τους δίνονταν. Οι συζητήσεις στις 15 Σεπτεμβρίου στον Άγιο Αθανάσιο δεν καταλήγουν πουθενά. Είναι σχεδόν βέβαιο πως λύση θα βρισκόταν σύντομα αλλά στις 23 Σεπτεμβρίου ο Μανώλης Δούνιας, ένας από τους πολιορκητές, εκμεταλλευόμενος τη γνωριμία με ένα Τούρκο σκοπό, και προφασιζόμενος ότι ήθελε να του πουλήσει σταφύλια, ανεβαίνει στον προμαχώνα, τον σκοτώνει και στη συνέχεια ανοίγει τις πύλες και οι Έλληνες εφορμούν άτακτα στην πόλη.
Οι Τούρκοι ένοπλοι συγκεντρώνονται στο Σεράι και καθώς ολοένα και περισσότεροι Έλληνες μπαίνουν στην πόλη αρχίζει να εκτυλίσσεται μια ανελέητη σφαγή με το σπαθί να πέφτει επί δικαίων και αδίκων. Η είδηση των χιλιάδων νεκρών Τούρκων στην Τριπολιτσά προκάλεσε αλγεινή εντύπωση στην Ευρώπη ανακόπτοντας προσωρινά το ρεύμα του φιλελληνισμού. Το ότι τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά αν είχε επέλθει συμφωνία παράδοσης ενισχύεται από το γεγονός ότι ο Γέρος του Μοριά τήρησε το λόγο του και επέτρεψε στην αλβανική δύναμη που υπεράσπιζε την πόλη να φύγει προς την Ήπειρο. Ο Κολοκοτρώνης είχε κλείσει τη σχετική συμφωνία λίγο πριν την άλωση της πόλης.
Σε κάθε περίπτωση η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στο έπος της παλιγγενεσίας. Και αυτό γιατί όχι μόνο εδραιώθηκε η ελληνική κυριαρχία στο σύνολο σχεδόν του Μοριά, αλλά και γιατί οι εξεγερμένοι οικειοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες όπλων και χρημάτων που ήταν απαραίτητα για τη συνέχιση του αγώνα που πλέον αποκτούσε άλλη διάσταση. Η άλωση της Τριπολιτσάς έδειξε πως η εξέγερση δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί από τις τοπικές φρουρές και άρα ο Σουλτάνος όφειλε να κινητοποιήσει δυνάμεις από αλλού. Αλλά όπως έδειξε η ιστορία ο Γέρος του Μοριά, που πλέον το άστρο του είχε ξεχωρίσει και έλαμπε, ήταν έτοιμος και για τις επόμενες προκλήσεις.
«Θεόδωρος Κολοκοτρώνης», λιθογραφία από το λεύκωμα του Karl Krazeisen (Μόναχο, 1831). Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Επιμέλεια
Γιώργος Ρήγας, μέλος της Ερευνητικής Ομάδας «ΚΑΛΑΜΑΤΑ 1821 – Δρόμοι Ελευθερίας».